Đoạn Tuyệt

Ở Ðoạn tuyệt Nhất Linh vẽ nên khung cảnh xung đột trực tiếp giữa lối sống cũ và mới. Ðể bênh vực người phụ nữ, Nhất Linh đã không ngần ngại đẩy hoàn cảnh đến những mức độ cực đoan nhất, và lấy phần quyết thắng về phe Loan, người phụ nữ tân thời, tranh đấu cho quyền làm người trong xã hội nhiều lễ giáo phong kiến áp đặt người phụ nữ.

Xuyên suốt tác phẩm ta thấy toàn cảnh một không gian tù đọng đầy sự bao vây của những lễ giáo phong kiến, những tập quán cổ hủ từ lâu đời trong đại gia đình của bà Phán Lợi, những luật lệ xưa cũ vẫn được đem ra áp dụng làm cho con người sống trong sự ngột ngạt, sống cuộc sống như một nô lệ. Trong cái không gian đó chứa đựng đầy rẫy những xung đột ngấm ngầm giữa mẹ chồng và nàng dâu (Loan-bà Phán), xung đột cả về những suy nghĩ và nhận thức, xung đột về quan niệm giữa con người với nhau, và rộng hơn là xung đột giữa cái cũ và cái mới, giữa cái tân thời tiến bộ và cái lạc hậu, giữa cá nhân và đại gia đình phong kiến, vì thế mà nhân vật Loan đã sống như một kẻ xa lạ trong chính gia đình nhà chồng của mình, chịu đựng mọi sự hành hạ dày vò của mẹ chồng là bà Phán, của lũ em gái chồng và cả Thân- người chồng mà nàng không hề yêu thương.

Không gian của tác phẩm là một bức tranh ảm đạm trong đó chứa đựng những mâu thuẫn không thể điều hòa, trong không gian ấy không hề chứa đựng tình cảm yêu thương thật sự giữa con người, mà chỉ là mối quan hệ giữa người cai quản nô lệ và nô lệ, không gian là bối cảnh toàn thể đại gia đình phong kiến của bà Phán Lợi mà trong đó nàng dâu bị coi như “nữ nhân ngoại tộc”, họ không bao giờ có quyền sống một cuộc đời riêng của chính bản thân họ mà phải sống theo sự điều khiển ép buộc của người khác,và cái quyền làm người của họ không được kể đến.lý tưởng và tự do cá nhân bị vùi lấp. Loan đã sống trong những quy định khắc nghiệt, chịu những trận đòn và sự đối xử tàn nhẫn vô nhân đạo của những kẻ đại diện cho lễ giáo phong kiến.Loan đã sống một cuộc đời tầm thường nhỏ mọn, cuộc đời nô lệ trong gia đình nhà chồng, sống một cách cô độc, ngơ ngác xa lạ với hoàn cảnh trong khi bản thân Loan là một cô gái tân thời với những quan niệm văn minh tiến bộ. Cuối cùng tác giả Nhất Linh đã đã phải dùng một chi tiết ngẫu nhiên để giải thoát cho nhân vật của mình, và nhất là giải quyết những mâu thuẫn sâu xa giữa cũ và mới, chi tiết ngẫu nhiên đó là cái chết oan của Thân sau khi cùng bà Phán dồn Loan đến bước đường cùng, nhát dao oan nghiệt ấy tượng trưng cho hai chữ “đoạn tuyệt”. Cái bức tranh phong kiến mà trong đó nàng dâu như một nô lệ ấy đã làm người đọc hãi hùng, và tác giả đã lên án quyết liệt nó đồng thời bênh vực quyền con người, để bênh vực cho quyền tự do và nhân phẩm của người phụ nữ, Nhất Linh đã cho nhân vật Loan của mình đoạn tuyệt hẳn với đại gia đình bà Phán cũng như đoạn tuyệt với cái hủ tục lạc hậu phong kiến lúc bấy giờ.