Truyện Người Hàng Xóm

Mẹ con thằng Hiền tới tỉnh vào lúc tang tảng sáng. Chân trời trăng trắng sau những mái ngói cũ nhấp nhô. Đường vắng và câm. Nhà hàng phố còn đóng cửa, trơ trẽn như những người ngủ ngoài hè đến tận sáng ngày. Cái hào nhoáng của các cửa hàng đã bị những cánh cửa lùa che kín. Vẻ hoạt động chìm trong giấc ngủ… Một bà lão bán bánh mỳ tây đi sớm quá, buông ra một tiếng rao lẻ loi và khàn khàn như một tiếng nói mê. Mấy cái xe không ghếch ở bờ đường, trước cửa một căn nhà con con, có ánh đèn. Bốn năm người phu xe xúm xít quanh cái chõng hàng của một bà già bịt khăn vuông, đang dỡ một cái chõ xôi bốc khói. Bấy giờ là tháng chín. Buổi sáng hơi lành lạnh. Hiền đang ngủ gục trên vai mẹ, bỗng nghe tiếng “phịch… phịch… phành” và giật mình mở mắt ra. Đó là tiếng bật bông trong cái căn nhà có ánh đèn và một góc dùng làm hàng nước kia. Nhưng Hiền chưa nghe thấy thứ tiếng ấy bao giờ. Nó không hiểu từ đâu. Nó ngơ ngác nhìn quanh, và để ý đến những bóng đèn điện mòng mọng đỏ. Chúng giống hệt như những con mắt đã thức đêm nhiều quá, thành mỏi mệt. Chúng gà gà. Rồi đột nhiên, chúng nhắm lại đều một lượt. Hiền càng ngơ ngác đẫy…

Mẹ Hiền đưa con đến một cái xóm nhỏ có cái tên xinh xinh: xóm Bài Thơ. Cái tên gọi đánh lừa. Bởi vì xóm Bài Thơ ở ngang hông một cái ngõ ngang bẩn thỉu như một cái vũng phân, nhưng lại thụt lùi mãi vào trong như một vết sâu ăn loen vào khoảng giữa hai dãy nhà, mỗi dãy quay mặt ra một phố to. Vết loen cũng không sâu: bởi vì sau năm, sáu nhà đầu dãy nông nông, những cái nhà ở hai dãy nói trên áp lưng liền lại với nhau: xóm Bài Thơ không còn chỗ hở để có thể ăn sâu vào nữa. Cả xóm độ mươi hai nhà vừa ngói, vừa lá thuộc cả về một chủ. Cái nhà của người chủ quay lưng ra ngõ ngang. Nó chiếm hết cả cái đầu ngoài xóm, chỉ còn để trừ một lối vào. Nguyên cái nền của nó cũng đã cao đến lưng chừng những cái nhà kia. Nhà kiên cố, nghênh ngang và bệ vệ. Những cánh cửa con bao giờ cũng đóng, nó có vẻ ngồi phệ bụng, lim dim ngủ trên cái bệ cao của nó, đợi những mái nhà lau nhau ở dưới làm mà nuôi. Mà đúng như vậy thật. Chủ nhân vô nghề nghiệp. Ông nghiện nặng. Giá ông phải nằm đường nằm chợ tất đã bị người ta liệt vào hạng người du đãng. Có thể bị đưa ra tòa và kết án. Nhưng bố mẹ ông đã để lại cho ông nhà và đất. Vậy thì ông là nghiệp chủ. Ông có thể ăn và hút rất lương thiện bằng tiền cho thuê đất, cho thuê nhà… Những cái nhà cho thuê thấp lè tè. Dãy nhà gạch ở ngay chỗ cổng vào. Nó chạy dài từ đầu ngoài đến đầu trong. Tất cả độ mươi gian rất giống nhau. Trước cửa là khoảng đất rộng bỏ không. Chẳng có một cây gì. Trước kia, đây là một xưởng cưa. Đây đó, còn những đống mạt cưa làm thành mùn. Còn thì là những đám cỏ mới lên, những đống rác mới, những đám rêu. Vài chú lợn chân ngắn ngủn lê cái bụng phệ qua những vũng nước ngầu ngầu đến rê mõm trên những đống bã cua bốc mùi hăng. Mấy anh gà trống lộc ngộc đi ngất nghểu cạnh những chị gà mái bầu bĩnh, hiền lành và những chú ngỗng, chú ngan bước lạch bà lạch bạch. Hai bên còn lại của khu đất được khép kín bằng những bức tường hậu của những nhà liền bên. Lần vữa trát ngoài không quét vôi, đã mốc đen. Ở chỗ loe hình thước thợ, là một cái chuồng tiêu rất sơ sài: mái lợp gồi, vách, cửa bằng phên nứa lẫn với những mảng sắt tây, két gỉ lấy ở những thùng dầu bẹp. Hai căn nhà lá ở gần kề ngay đấy.

Mẹ Hiền đến xóm Bài Thơ để tìm một người cô họ làm nghề bán thuốc sài. Bà cô đã có hồi nuôi cháu ba năm. Lần này, cháu có ý đến nhờ cô cái chỗ ăn chỗ ở ít lâu, rồi sẽ liệu cách buôn bán sinh nhai. Nhưng người cô đã đi biệt tích rồi. Một năm khó làm ăn, trẻ con nhà nghèo biết phận, không còn dám cam sài. Chẳng còn ai buồn hỏi đến thuốc của bà. Thuốc của bà mốc cả lên. Luôn ba tháng, bà không có tiền để trả tiền nhà. Người ta bắt cái giường, cái chõng của bà rồi đuổi bà đi. Từ bấy giờ, chẳng còn ai gặp bà ở đâu. Có người bảo: bà về kiếm ăn ở mấy chợ nhà quê. Có người thì lại bảo: bà ra mãi miệt Hồng – gay, Cẩm – phả bởi cái món thuốc sâu quảng của bà hay lắm… Hầu hết, những người ngày xưa ở xóm này cũng đã đi chỗ khác rồi. Còn sót lại có vợ chồng ông Ngã và vợ chồng ông Hai Mợn. Các bà ấy còn nhớ mặt mẹ Hiền. Họ kể cho thị nghe biết sự thể bà lang. Rồi họ khuyên thị nên thuê một căn nhà lá mà ở tạm, rồi ngày một ngày hai sẽ đào công bới việc mà làm ăn. Tiền nhà chẳng mấy. Mỗi tháng có năm hào. Chủ nhà lại cho mượn cái giường. Tội nghiệp! Đó chính là cái giường bắt của bà lang. Một vế mọt quá gần gãy hẳn làm đôi. Người ta táp bằng một đoạn tre. Trông thảm hại lắm rồi. Nhưng sự ấy không hề gì, còn mượn được, đã là tốt phúc.