Bức Bình Phong

Đối với bạn đọc bây giờ, thì có lẽ tôi không cần phải dài dòng giới thiệu nhà văn William Somerset Maugham. Từ Khái Hưng, là người đầu tiên, đã dịch truyện ngắn “Mưa” đăng trên tạp chí Ngày Nay, tính đến nay có hơn ba mươi năm, nếu tôi tra cứu không lầm. Trong hơn ba mươi năm đó, chúng ta đã có nhiều dịp để nghe nói đến thân thế và sự nghiệp của Maugham, nhất là dạo gần đây, có nhiều tác phẩm của ông được dịch ra tiếng Việt.

Tôi chỉ xin nói rất ngắn.

W. Somerset Maugham là một nhà văn người Anh, sinh năm 1874 tại Paris và mất năm 1965. Ông vốn là một y sĩ giải phẫu nhưng lại thích làm nghề văn hơn nghề thuốc. Ông du lịch nhiều, từng trải, nên mỗi tác phẩm ông viết ra đều có chứa đựng một triết lý nhân sinh dung dị nhưng thâm trầm. Lời văn của ông thì khỏi nói, vừa nhẹ nhàng, lôi cuốn mà vừa tài hoa. Tác phẩm của ông rất nhiều, đọc rất thú, vì phần lớn đào sâu những uẩn khúc của lòng người.

“Bức Bình Phong” mà bạn cầm trong tay là truyện dài “The Painted Veil”.

Một điểm khác nên nói ở đây, là tôi không phải là người đầu tiên dịch “The Painted Veil”. Trước tôi, vào năm 1943, ông Huyền Hà ở Hà-Nội đã dịch thành “Bức Màn Sơn” do nhà Đời Nay xuất bản. Lẽ ra, đã có người dịch, thì tôi không nên dịch nữa, vì làm như vậy là thừa và phí. Nhưng tôi vẫn dịch, cũng như tôi đã dịch lại bộ truyện “An-Na-Ka-Rê-Nin” của Tolstoi mặc dầu đã có bản dịch của hai ông Vũ Ngọc Phan và Vũ Minh Thiều, vì tôi có những lý lẽ của André Gide khi Gide dịch lại tập truyện “La Dame de Pique” của Pouchkine mà trước đó một nhà văn tiền bối của Gide là Prosper Mérimée đã dịch rồi.

Về cái nhan “The Painted Veil” tôi đề nghị dịch là “Bức Bình Phong”, có lẽ vì tôi không muốn lấy ba chữ “Bức Màn Sơn” của ông Huyền Hà, mà cũng có lẽ tôi muốn chữa lại – trong phạm vi quyền hạn có thể của một người dịch dĩ nhiên – một cách nhìn, nghĩ và gọi sai lầm mà hầu hết các nhà văn phương Tây, kể cả Maugham và Pearl Buck nữa, khi viết về phương Đông, đã vô tình hay cố ý mắc phải, để cho tác phẩm của họ có một chút gì của cái mà họ gọi là “éxotisme”.

Nhưng Maugham không phải là một nhà văn chỉ biết nhắm đến những giá trị nhất thời. Trong khi “The Patriot” hoặc “The Good Earth” của Pearl Buck đã bị lịch sử vượt qua, thì sách của Maugham lúc nào đọc cũng hay và cũng hợp.

Riêng về câu chuyện xảy ra trong tác phẩm thì tôi không có gì để nói, vì đó là phần việc của Maugham.

Maugham lúc nào cũng tự nhận mình không là gì khác hơn một người kể truyện (xem mấy dòng xin lỗi của Maugham ở đầu tập truyện “Creatures of Circumstances”). Tôi cũng thế, tôi không là gì khác hơn một người dịch truyện. Nếu bản dịch của tôi không phản lại Maugham quá, nếu nó làm cho bạn, kể từ đây, thích đọc Maugham hơn, thì đó cũng là một sự may mắn lắm rồi.