Yêu Hà Nội Thích Sài Gòn

SÀI GÒN – NƠI ĐẾN

Nếu tìm một từ cho thành phố này xin dùng từ “chuyển động”. Dường như ở đây không khi nào có sự dừng lại, ở mọi nơi, mọi lúc, mọi góc nhìn và thậm chí từ mọi trái tim.

YÊU HÀ NỘI, THÍCH SÀI GÒN

Nhãn hiệu cà phê Trung Nguyên khi bắt đầu ra mắt thị trường đã mời khách uống thử sản phẩm tại các trung tâm thành phố lớn. Người Sài Gòn uống thử rất nhiều, người Hà Nội uống ít, người miền Trung gần như không uống. Một nhà văn hoá sau đó phân tích rằng vì người miền Trung không bao giờ cho phép mình ăn uống nơi đầu đường xó chợ theo kiểu ban phát miễn phí. Họ cho đó là hành động của kẻ tầm thường. Người Bắc bảo thủ hơn, ngại thay đổi, thường làm theo truyền thống và thói quen. Họ nghĩ: Ông tôi, bố tôi đều làm như vậy nên tôi cũng sẽ làm như vậy.

Người miền Nam năng động hơn cả.

Ra phố Sài Gòn, bạn dửng dưng khi thấy người bán hàng, nhân viên lễ tân cúi gập người chào thì ở Hà Nội, bạn không tin vào tai mình khi vào cửa hàng mà được ai đó nói lời cảm ơn. Bởi người Hà Nội luôn sẵn sàng tâm thế bị “mắng mỏ” khi ra đường. Cũng bởi ở miền Bắc nói chung và Hà Nội nói riêng, thói quen văn hóa – lịch sử đã để lại một quan điểm cho rằng làm nghề phục vụ là hạ cấp.

“Khi không hiểu sâu về văn hóa, anh sẽ không làm kinh doanh tốt được”, người kể cho tôi nghe câu chuyện trên vốn là một nhà tư vấn kinh doanh “chốt hạ” bằng một câu như vậy.

Vậy thì văn hóa nào là của người Sài Gòn, văn hóa nào của người Hà Nội? Cuộc tranh cãi này chưa bao giờ có hồi kết. Công chúng không dễ đồng ý khi bạn đưa ra một tên gọi hay gắn cho chúng một tính từ nào đó. Nhưng bạn có thể cụ thể hóa được phần nào cái gọi là văn hóa người Hà Nội hay người Sài Gòn bằng những câu chuyện kể.

Khi lần đầu “vô Sài Gòn”, ngồi ăn cơm ở Terrace của văn phòng tôi luôn miệng chào đồng nghiệp “Mời chị ăn cơm với em” mà không biết mọi người nhìn mình cười độ lượng. Một đồng nghiệp sau đó nói rằng nếu tôi mời cơm ai thì họ sẽ ăn, còn với người Hà Nội, mời cơm được hiểu theo nghĩa chào xã giao như một thông báo: tôi ăn cơm đây, anh cứ làm việc của mình đi. Ai mà ăn thì rất dễ… bị ghét.

Không ngạc nhiên khi ở Sài Gòn bạn gặp một anh có vẻ quê quê, đi xe cà tàng, áo quần xuề xòa nhưng thực tế lại là một đại gia. Ở Hà Nội, thậm chí có những người đi ô tô, áo quần sành điệu có khi ví lại mỏng dính. Người Hà Nội thích ăn mặc có gu riêng, chứng tỏ bản thân hơn người khác trong khi dân Sài Gòn mặc sao thuận tiện là được.

Người Sài Gòn rất bộc trực và không khách sáo như người Hà Nội. Họ ít khi hỏi những câu hỏi riêng tư như về gia đình bạn, hay việc bạn kiếm được bao nhiêu tiền. Họ cũng không hay đánh giá bạn qua cái xe mà bạn đi, điện thoại bạn dùng hay quần áo bạn mặc mà họ đánh giá bạn qua cách bạn cư xử với mọi người.

Nhà nghiên cứu lịch sử Nguyễn Đình Đầu lý giải các câu chuyện trên rằng vì Hà Nội là một đô thị mang tính hướng nội, nép mình nhờ sự bảo vệ của sông Hồng. Còn Sài Gòn vừa là đô thị trẻ vừa là một bến cảng quốc tế mang tính hướng ngoại. Sông Sài Gòn thông với biển, có xu hướng “mở” và luôn bị ảnh hưởng bởi thủy triều. Ngay từ 300 năm trước Sài Gòn đã là thương cảng, được phát triển kinh tế hàng hoá. Các chúa Nguyễn khi Nam tiến đã chiêu mộ người từ xứ Quảng Nam, xa hơn là Trung và Bắc Trung bộ đến khẩn hoang lập ấp, cùng với người bản địa, người Hoa, người Khơme, người Chăm, và một vài dân tộc thiểu số, từ đó đã làm nên một Sài Gòn năng động mà vẫn ung dung thư thái, chân phương mà cởi mở, bộc trực mà dễ chịu.

Mỗi vùng đất đều có những điều thú vị… Sài Gòn đáng yêu thế nhưng đa số người Bắc vào miền đất này lại chỉ thích Sài Gòn trong khi rất yêu Hà Nội. Bởi dù còn nhiều hạn chế, nhược điểm của một nền văn hóa Bắc bộ khép kín và bảo thủ, nhưng ai đến Hà Nội một lần đều không dễ quên. Vùng đất kinh kỳ ấy có mưa xuân lất phất, có ngày Tết se se lạnh, có mùa thu nồng nàn hoa sữa, là những con đường heo may lá vàng, là tiếng chuông chùa ngân vang trên mặt Hồ Tây bảng lảng sương, có gió sông Hồng se sắt những ngày rét ngọt… “Một Hà Nội ngây ngất nắng, một Hà Nội run run heo may”, (Nhạc sĩ Phú Quang) quả không dễ quên so với cái trầm mặc và buồn hiu hắt của Huế, cái xôn xao, hối hả, ngập tràn ánh sáng của Sài Gòn. Người sống tại Hà Nội hiện nay (đa phần từ các tỉnh về) còn nhiều khiếm khuyết về các thói quen văn minh nhưng lại rất nhiệt tình, son sắt, thủy chung trong tình bạn, sâu nặng trong tình yêu, quan hệ gia đình.

Giọng người Sài Gòn được xem là giọng chuẩn của miền Nam, cũng như giọng người Hà Nội được xem là giọng chuẩn của miền Bắc. Không ai phủ nhận các cô gái Hà Nội nói chuyện rất hay, tự tin, hồn nhiên, ngây thơ mà vẫn chân tình. Người Sài Gòn nói không nặng như người miền Trung, không nói như hát giống người Huế, giọng cũng không thanh như dân Hà Nội. Họ nói với cái kiểu hào sảng của dân Nam bộ. Các cô gái nói giọng mềm mại, ngọt ngào, nhanh và cũng rất tự nhiên, vui vẻ. Người Huế hay dùng các từ đệm như “o, mô, ni, chừ, răng…”, người Sài Gòn hay dùng các từ đệm như “nghen, hen, hén, ta, ghê.” Người Sài Gòn có thể gọi “Ê, lại đây” mà không bị coi là “hỗn” như ở Hà Nội. Hà Nội “buôn dưa lê” thì Sài Gòn “tám.” Người Sài Gòn xưng “con” thay vì “cháu” như ở Hà Nội…

Kể ra những điều dài dòng trên để thấy rằng, sự pha trộn văn hóa tạo ra một bức tranh tưởng như tĩnh mà không ngừng chuyển động trong dòng chảy cuộc sống.

Văn hóa là những giá trị lớn, nó có sức thuyết phục mạnh mẽ vô cùng song nó cũng là bức tường thành kiên cố nếu bạn không biết cách vượt qua. Người làm kinh doanh lại càng phải hiểu sâu về văn hóa của khách hàng mà mình phục vụ.

Trên mảnh đất hình chữ S này có bao nhiêu điều khác biệt, cũng như trong mỗi vùng miền, mỗi con người và ngay cả trong chính những người sinh ra ở một miền, lớn lên ở một miền và cuộc đời tạo ra cơ duyên sống ở nhiều vùng miền khác. Sự pha trộn văn hóa có thể bắt gặp ngay trong một con người.

Khi bạn biết yêu Hà Nội, thích Sài Gòn, mến cái nắng gió miền Trung, bạn sẽ có cơ hội nhìn thấu những bức màn văn hóa, có cơ hội thành công cao hơn những người khác. Sự đa dạng văn hóa giúp xã hội phát triển nhanh hơn là vì như vậy.